महाराष्ट्र विशेष
 |
| महाराष्ट्र जिल्हे |
- भारतात महाराष्ट्राचा क्षेत्रफळात तिसरा क्रमांक (९.३६ टक्के)
- तर लोकसंख्येत (९.४२ टक्के) दुसरा क्रमांक लागतो.
- महाराष्ट्र राज्याच्या अगोदर द्विभाषिक मुंबई राज्याची स्थापना- १ नोव्हेंबर १९५६.
- महाराष्ट्र राज्याची स्थापना - १ मे १९६०.
- महाराष्ट्रात पंचायत राजची सुरुवात- १ मे १९६२.
- महाराष्ट्राचे पहिले मुख्यमंत्री- यशवंतराव चव्हाण, राज्यपाल- श्री प्रकाश
- महाराष्ट्राचे क्षेत्रफळ- ३,०७,७१३ चौ.कि.मी.
- महाराष्ट्राचा विस्तार- अक्षांश १५ अंश ८' उत्तर ते २२ अंश १' उत्तर. रेखांश ७२ अंश ६' पूर्व ते ८० अंश ९' पूर्व.
- महाराष्ट्राचा पूर्व-पश्चिम विस्तार- ८०० कि.मी., उत्तर-दक्षिण विस्तार- ७०० कि.मी.
- महाराष्ट्राला लाभलेल्या अरबी समुद्र किनाऱ्याची लांबी- ७२० कि.मी. (सर्वात जास्त- रत्नागिरी)
- महाराष्ट्राची राजधानी- मुंबई, उपराजधानी- नागपूर
- प्रशासकीय विभाग- सहा (कोकण, नाशिक, पुणे, औरंगाबाद, अमरावती, नागपूर).
- महाराष्ट्राच्या मंत्रिमंडळाने वसई-विरार उपविभागासाठी सर्वप्रथम १३ सप्टेंबर २००६ रोजी महानगरपालिका घोषित करण्याचा प्रस्ताव ठेवला होता.
- महाराष्ट्र राज्याचा वृक्ष- आंबा,
- महाराष्ट्र राज्याचा राज्य प्राणी- शेकरू,
- महाराष्ट्र राज्याचा राज्य फूल- मोठा बोंडारा/ तामन,
- महाराष्ट्र राज्याचा राज्य पक्षी- हरावत,
- महाराष्ट्र राज्याचा राज्य भाषा- मराठी.
- महाराष्ट्राच्या सरहद्दीवरील राज्य- वायव्य- गुजरात व दादरा नगर-हवेली (संघराज्य), उत्तर- मध्य प्रदेश, दक्षिण- गोवा व कर्नाटक, आग्नेय- आंध्र प्रदेश. पूर्वेस- छत्तीसगड.
- महाराष्ट्रातील जिल्ह्यांना जोडणारे इतर राज्यांच्या सीमा -
- मध्य प्रदेश- नंदूरबार, धुळे, जळगाव, बुलढाणा अमरावती, नागपूर, भंडारा, गोंदिया
- कर्नाटक - कोल्हापूर, सांगली, सोलापूर, उस्मानाबाद, लातूर, नांदेड.
- आंध्र प्रदेश- गडचिरोली, चंद्रपूर, यवतमाळ, नांदेड.
- गुजरात - ठाणे, नाशिक, नंदूरबार, धुळे.
- दादरा, नगर-हवेली- ठाणे, नाशिक.
- छत्तीसगड- गोंदिया, गडचिरोली.
- गोवा- सिंधुदुर्ग.
- भारताचे प्रवेशद्वार- मुंबई
- भारताची आर्थिक राजधानी - मुंबई.
- महाराष्ट्रातील घनदाट लोकवस्तीचा जिल्हा- मुंबई शहर
- महाराष्ट्रातील तांदळाचे कोठार- रायगड
- महाराष्ट्रातील मिठागरांचा जिल्हा- रायगड
- मुंबईची परसबाग - नाशिक
- महाराष्ट्रातील देशभक्त व समाजसेवकांचा जिल्हा- रत्नागिरी
- मुंबईचा गवळीवाडा- नाशिक
- द्राक्षांचा जिल्हा- नाशिक
- आदिवासींचा जिल्हा- नंदूरबार
- महाराष्ट्रातील कापसाचे शेत- जळगाव
- महाराष्ट्रातील कापसाचा जिल्हा- यवतमाळ
- संत्र्याचा जिल्हा- नागपूर
- महाराष्ट्रातील कापसाची बाजारपेठ- अमरावती
- जंगलांचा जिल्हा- गडचिरोली
- महाराष्ट्रातील केळीच्या बागा- जळगाव
- साखर कारखान्यांचा जिल्हा- अहमदनगर
- महाराष्ट्रातील ज्वारीचे कोठार- सोलापूर
- महाराष्ट्रातील गुळाचा जिल्हा- कोल्हापूर
- कुस्तीगिरांचा जिल्हा- कोल्हापूर
- लेण्यांचा जिल्हा- औरंगाबाद
सातारा - कोयना धरण या जिल्ह्यात आहे.
सातारा - महाबळेश्वर या जिल्ह्यात आहे.
सातारा -महाराष्ट्रात सर्वात जास्त ग्रामपंचायती असणारा जिल्हा.
साने गुरुजी - श्यामची आई हे पुस्तक यांनी लिहीले.
सामना - बर्लिन चित्रपट महोत्सवात दाखवला गेलेला पहिला मराठी चित्रपट.
सावकारी - संत तुकाराम यांचा परंपरागत व्यवसाय हा होता.
सिंधुदुर्ग - भारतातील पहिला पर्यटन किल्ला.
महाराष्ट्रातील प्रमुख कृषी संशोधन संस्था :
- मध्यवर्ती ऊस संशोधन केंद्र, - पाडेगांव (सातारा)
- गवत संशोधन केंद्र, - पालघर (ठाणे)
- नारळ संशोधन केंद्र, - भाटय़े (रत्नागिरी)
- सुपारी संशोधन केंद्र, - श्रीवर्धन (रायगड)
- काजू संशोधन केंद्र, - वेंगुर्ला (सिंधुदुर्ग)
- केळी संशोधन केंद्र, - यावल (जळगाव)
- हळद संशोधन केंद्र, - डिग्रज (सांगली)
- राष्ट्रीय डाळिंब संशोधन केंद्र, हिरज - केगांव (सोलापूर)
- राष्ट्रीय कांदा- लसून संशोधन केंद्र - राजगुरूनगर (पुणे)
महाराष्ट्रातील प्रमुख विद्यापीठे, स्थापना व ठिकाण :
विद्यापीठ/स्थापना ठिकाण/स्थान
विद्यापीठ/स्थापना ठिकाण/स्थान
- मुंबई विद्यापीठ (१८५७) - मुंबई
- पुणे विद्यापीठ (१९४९) - पुणे
- राष्ट्रसंत तुकडोजी महाराज नागपूर - नागपूर विद्यापीठ (१९२५)
- कर्मयोगी संत गाडगेबाबा अमरावती - अमरावती विद्यापीठ (१९८३)
- भारतरत्न डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर - औरंगाबाद मराठवाडा विद्यापीठ (१९५८)
- शिवाजी विद्यापीठ (१९६३) - कोल्हापूर
- यशवंतराव चव्हाण मुक्त विद्यापीठ (१९८८) - नाशिक
- महाराष्ट्र आरोग्य विज्ञान विद्यापीठ (१९९८) - नाशिक
- डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर तंत्रज्ञान - लोणेरे (रायगड) विद्यापीठ (१९८९)
- उत्तर महाराष्ट्र विद्यापीठ (१९८९) - जळगाव
- कविकुलगुरू कालिदास संस्कृत - रामटेक (नागपूर) विद्यापीठ (१९९८)
- स्वामी रामानंदतीर्थ मराठवाडा विद्यापीठ (१९९४) - नांदेड
- महाराष्ट्र पशू व मत्स्यविज्ञान विद्यापीठ (२०००) - नागपूर
महाराष्ट्रातील प्रमुख संशोधन संस्था :
खनिज जिल्हे
महाराष्ट्रातील प्रमुख जलाशय व धरणे :
जिल्हा किल्ले
- भाभा अॅटोमिक रिसर्च सेंटर, - मुंबइ
- टाटा इन्स्टिटय़ूट ऑफ सोशल सायन्सेस - मुंबई
- इंटरनॅशनल इन्स्टिटय़ूट ऑफ पॉप्युलेशन स्टडीज - मुंबई
- कॉटन टेक्नॉलॉजिकल रिसर्च लॅबोरेटरी - मुंबई
- नॅशनल इन्स्टिटय़ूट ऑफ व्हायरॉलॉजी - पुणे
- नॅशमल केमिकल लॅबोरेटरी - पुणे
- इंडियन इन्स्टिटय़ूट ऑफ जिओमॅग्नेटिझम - मुंबई
- वॉटर अँड लॅण्ड मॅनेजमेंट इन्स्टिटय़ूट (वाल्मी) - औरंगाबाद
- भारत इतिहास संशोधन मंडळ, - पुणे
- भांडारकर प्राच्यविद्या संशोधन मंदिर - पुणे
- सेंट्रल इन्स्टिटय़ूट ऑफ कॉटन रिसर्च - नागपूर
- महाराष्ट्र अभियांत्रिकी संशोधन संस्था (मेरी) - नाशिक
- अॅटोमिक एनर्जी कमिशनचे मुख्यालय - मुंबई
- खार जमीन संशोधन केंद्र - पनवेल
- परळीवैजनाथ - बीड
- कोराडी, खापरखेडा - नागपूर
- पारस - अकोला
- एकलहरे - नाशिक
- बल्लारपूर - चंद्रपूर
- चोला (कल्याण) - ठाणे
- भिरा अवजल (जलविद्युत) - रायगड
- धोपावे - रत्नागिरी
- फेकरी (भुसावळ) - जळगाव
- तुर्भे (ट्रॉम्बे) - मुंबई
- जैतापूर (अणुविद्युत) - रत्नागिरी
- कोयना (जलविद्युत) - सातारा
खनिज जिल्हे
- क्रोमाई - भंडारा, गोंदिया, सिंधुदुर्ग
- कच्चे लोखंड - रेड्डी (सिंधुदुर्ग)
- दगडी कोळसा - सावनेर, कामठी, उमरेड (नागपूर), वणी (यवतमाळ), गुग्गुस, बल्लारपूर (चंद्रपूर)
- चुनखडी - यवतमाळ
- बॉक्साईट - कोल्हापूर, रत्नागिरी, सिंधुदुर्ग
- मॅग्नीज - सावनेर (नागपूर), तुमसर (भंडारा), सावंतवाडी...(सिंधुदुर्ग)
- तांबे - चंद्रपूर, नागपूर
- डोलोमाईट - रत्नागिरी, यवतमाळ
- कायनाईट - देहुगाव (भंडारा)
- शिसे व जस्त - नागपूर
महाराष्ट्रातील प्रमुख जलाशय व धरणे :
- कोयना शिवाजी सागर - (कोयना) हेळवाक (सातारा)
- जलाशय/नदी स्थळ/जिल्हा
- जायकवाडी - बाथसागर (गोदावरी) औरंगाबाद
- बाभळी प्रकल्प - (गोदावरी) नांदेड
- भंडारदरा - (प्रवरा) अहमदनगर
- गंगापूर - (गोदावरी) नाशिक
- राधानगरी - (भोगावती) कोल्हापूर
- मोडकसागर - ...(वैतरणा) ठाणे
- उजनी - (भीमा) सोलापूर
- तोतलाडोह - मेघदूत जलाशय (पेंच)- नागपूर
- यशवंत धरण - (बोर) वर्धा
- खडकवासला - (मुठा) पुणे
- येलदरी - (पूर्णा) परभणी
जिल्हा किल्ले
- ठाणे - अर्नाळा, वसईचा भुईकोट किल्ला, गोरखगड
- रायगड - कर्नाळा, मुरुड-जंजिरा, लिंगाणा, द्रोणागिरी, तळे, घोसाडे
- रत्नागिरी - सुवर्णदुर्ग (सागरी), रत्नदुर्ग, विजयगड, पासगड, जयगड
- सिंधुदुर्ग - विजयदुर्ग (सागरी), देवगड, पारगड, रामगड,यशवंतगड
- पुणे - शिवनेरी, पुरंदर, प्रचंडगड, सिंहगड, राजगड,...वज्रगड इ.
- नाशिक - ब्रह्मगिरी, साल्हेर-मुल्हेर, मांगी-तुंगी, अंकाई- टंकाई, चांदवड
- औरंगाबाद - देवगिरी (दौलताबाद)
- कोल्हापूर - पन्हाळा, विशालगड, भुदरगड
- अहमदनगर - हरिश्वंद्रगड, रतनगड
- अकोला - नर्नाळा
- सातारा - अजिंक्यतारा, मकरंदगड, प्रतापगड, सज्जनगड,वर्धनगड
- लेण्या ठिकाण/जिल्हा
- अजिंठा, वेरुळ - औरंगाबाद
- एलिफंटा, घारापुरी - रायगड
- कार्ला, भाजे, मळवली - पुणे
- पांडवलेणी - नाशिक
- बेडसा, कामशेत - पुणे
- पितळखोरा - औरंगाबाद
- खारोसा, धाराशीव (जैर) - उस्मानाबाद
- मध्य प्रदेश- नंदूरबार, धुळे, जळगाव, बुलढाणा अमरावती, नागपूर, भंडारा, गोंदिया
- कर्नाटक - कोल्हापूर, सांगली, सोलापूर, उस्मानाबाद, लातूर, नांदेड.
- आंध्र प्रदेश- गडचिरोली, चंद्रपूर, यवतमाळ, नांदेड.
- गुजरात - ठाणे, नाशिक, नंदूरबार, धुळे.
- दादरा, नगर-हवेली- ठाणे, नाशिक.
- छत्तीसगड- गोंदिया, गडचिरोली.
- गोवा- सिंधुदुर्ग.
कोणत्याही टिप्पण्या नाहीत:
टिप्पणी पोस्ट करा